مراقبت‌های لازم بعد از جراحی دندان: از روز صفر تا بهبودی کامل

به‌روزشده بر اساس تازه‌ترین رهنمودهای انجمن دندان‌پزشکی آمریکا (ADA، 2024)

جراحی دندان—اعم از کشیدن دندان عقل نهفته، جراحی ریشه یا ایمپلنت—به‌خودیِ‌خود مرحلهٔ حساس و کنترل‌شده‌ای است؛ اما نتیجهٔ نهایی آن، بیش از هر چیز به مراقبت‌های شما در خانه وابسته است. این راهنما، گام‌به‌گام شما را در هفت روز نخست همراهی می‌کند تا سریع‌تر و با کمترین عارضه به روال عادی بازگردید.

خلاصهٔ خیلی سریع (اگر وقت ندارید)

• ۳۰ دقیقه اول: گاز استریل را فشار دهید، صحبت نکنید، تف نکنید.
• ۲۴ ساعت اول: کمپرس یخ چرخهٔ ۱۰/۱۰، غذاهای سرد و نرم، دهان‌شویه ممنوع.
• روز ۲ تا ۳: ادامه دارو، آب‌نمک ولرم، مسواک فوق‌نرم.
• روز ۴ تا ۷: بازگشت تدریجی به رژیم عادی، فعالیت سبک، کنترل بخیه.
• علائم خطر: خونریزی شدید (>۳ساعت)، تورم رو به افزایش، تب >۳۸°C، بی‌حسی طولانی لب/چانه.

جدول زمان‌بندی مراقبت‌ها

برنامهٔ پیشنهادی دارویی^†

^†این جدول صرفاً جنبهٔ آموزشی دارد؛ همیشه مطابق نسخهٔ دندان‌پزشک خود عمل کنید.

گام ۱: ۰–۲۴ ساعت اول—تشکیل لخته و کنترل خونریزی

• پد گاز استریل را ۳۰–۶۰ دقیقه با فشار ملایم بین دندان‌های مقابل نگه دارید و در صورت ادامه خونریزی تعویض کنید.
• از تف کردن، مکیدن نی، آب‌کشی پرفشار و صحبت طولانی بپرهیزید؛ این حرکات لختهٔ تازه را جدا می‌کنند.
• در هنگام خواب، دو بالش زیر سر بگذارید تا فشار خون موضعی کمتر شود.
• کمپرس سرد روی گونه: چرخهٔ ۱۰ دقیقه روی پوست، ۱۰ دقیقه استراحت.
• داروهای رقیق‌کنندهٔ خون (آسپرین) را فقط با تأیید پزشک ادامه دهید.

گام ۲: ۲۴–۴۸ ساعت—مدیریت ورم و درد

1. کمپرس سرد را ادامه دهید؛ اگر تورم بعد از ۴۸ ساعت باقی بود، کمپرس گرم ملایم (پارچهٔ مرطوب ولرم) را جایگزین کنید.
2. دهان‌شویهٔ آب‌نمک ولرم (۵ گرم نمک در ۲۵۰ میلی‌لیتر آب) هر ۸ ساعت، بدون قرقرهٔ شدید.
3. داروهای مسکن ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAID) را سر وقت مصرف کنید؛ ترکیب ایبوپروفن + استامینوفن در مطالعات جدید اثر مؤثرتری نسبت به اپیوئیدها نشان داده است.

گام ۳: روزهای ۳–۴—پیشگیری از عفونت و شروع بهداشت دهان

• مسواک جراحی (پرز فوق‌نرم) را از ناحیهٔ دورتر آغاز کرده و به‌آرامی به سمت محل زخم نزدیک کنید، ولی روی بخیه مستقیم مسواک نکشید.
• از دهان‌شویه‌های الکلی و خمیر دندان حاوی SLS تا پایان هفته اول پرهیز کنید؛ این مواد می‌توانند بافت را تحریک کنند.
• ادامهٔ رژیم نرم: سوپ رقیق، تخم‌مرغ نیم‌پز، پورهٔ سیب‌زمینی.

گام ۴: روزهای ۵–۷—تثبیت بهبود و بازگشت تدریجی

در این مرحله، درد و تورم باید به حداقل رسیده باشد.

1. فعالیت سبک (پیاده‌روی) را از سر بگیرید؛ از وزنه‌برداری یا دویدن سریع پرهیز کنید.
2. اگر از بخیهٔ غیرقابل جذب استفاده شده، طبق زمان‌بندی دندان‌پزشک برای کشیدن آن مراجعه کنید.
3. سیگار و قلیان را هرچه بیشتر به تأخیر بیندازید؛ آمار پژوهش‌ها نشان می‌دهد خطر درای ساکت در افراد سیگاری بیش از سه برابر است.

تغذیه: چه بخوریم و چه نخوریم؟

سبک زندگی: کارهایی که نباید انجام دهید

• سیگار/قلیان: حداقل ۷۲ ساعت پرهیز؛ در صورت امکان یک هفته.
• الکل: همزمانی با آنتی‌بیوتیک خطر واکنش شدید کبدی دارد.
• فعالیت سنگین: وزنه‌برداری، دویدن، یوگا وارونه تا ۴۸ ساعت ممنوع؛ افزایش فشار خون ⇒ احتمال خونریزی.
• دستکاری محل زخم: زبان یا انگشت خود را در محل جراحی نچرخانید.

علائم خطر—چه زمانی فوراً به دندان‌پزشک مراجعه کنیم؟

پرسش‌های متداول (FAQ)

مسواک را از چه زمانی شروع کنم؟

از پایان روز دوم، با مسواک فوق‌نرم و خمیر دندان بدون SLS؛ از تماس مستقیم با بخیه پرهیز کنید.

چه زمانی می‌توانم دوباره قهوه بنوشم؟

نوشیدنی‌های داغ تا ۴۸ ساعت ممنوع‌اند؛ قهوهٔ ولرم از روز سوم مجاز است.

بخیه‌ها چه زمانی می‌افتند؟

بخیه‌های قابل‌جذب طی ۷–۱۰ روز جذب می‌شوند؛ غیرقابل‌جذب باید توسط دندان‌پزشک برداشته شود.

درد تا چند روز طبیعی است؟

درد خفیف تا متوسط ۲–۳ روز نخست طبیعی است. اگر درد پس از روز چهارم افزایش یافت یا با بوی بد همراه شد، احتمال درای ساکت وجود دارد و باید مراجعه کنید.

جمع‌بندی

پیروی از این برنامهٔ هفت‌روزه، ریسک خونریزی، عفونت و عارضهٔ دردناک درای ساکت را به حداقل می‌رساند. در صورت مشاهدهٔ هر علامت هشدار که به آن اشاره شد، با کلینیک تماس بگیرید یا به نزدیک‌ترین مرکز درمانی مراجعه نمایید.